30.09.2013

ΕΞΟΡΜΗΣΕΙΣ - ΜΑΡΤΣΑΛΟ

Μ Α Ρ Τ Σ Α Λ Ο

Το φαράγγι του Μαρτσάλου βρίσκεται στον ορεινό όγκο των Αστερουσίων ορέων, ανάμεσα στο Κεφάλι (Ακρωτήριο Λίθινο) και το Αγιοφάραγγο. Έχει μήκος 2 χιλιόμετρα και καταλήγει στον γραφικό όρμο του Μαρτσάλου στο Νότιο Κρητικό Πέλαγος (Μάρτσαλος στα λατινικά σημαίνει Καλό Λιμάνι). Ολόκληρη η ευρύτερη περιοχή υπάγεται στην Ιερά Μονή Οδηγήτριας, η οποία ιδρύθηκε μεταξύ του 14ου και 15ουαιώνα.

Η φαραγγοκοιλάδα του Μαρτσάλου έχει εντυπωσιακά απότομα βράχια, τα οποία φιλοξενούν αμέτρητα σπήλαια, που μοιάζουν με αετοφωλιές. Ακόμα λόγω της αγριότητας του τοπίου, της ερημιάς και της ησυχίας γνώρισε μεγάλη μοναχική - ασκητική ζωή διαχρονικά από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια ίσαμε σήμερα. Όταν ήλθε ο απόστολος Παύλος στην Κρήτη το 60-61 μΧ και δίδαξε το χριστιανισμό τα πρώτα ασκητήρια και ησυχαστήρια ήταν στο Αγιοφάραγγο και στο Μάρτσαλο.

Στην αρχή του φαραγγιού στα κάθετα ασβεστολιθικά βράχια βρίσκεται ο κωνοειδής σμιλευμένος σπηλαιώδης ναός της Παναγίας. Γύρω από τον ναό υπάρχουν λαξευμένα κελιά στους βράχους. Στο Μάρτσαλο σώζεται μέχρι σήμερα το κελί των Αγίων μοναχών Παρθενίου και Ευμενίου, οι οποίοι αναστήλωσαν το 1878 την Ιερά Μονή του Κουδουμά.

Στο φως ήλθε ο σπηλαιώδης ναός της Παναγίας, όταν το 1938 τρεις ξυλοκόποι από το χωριό Πετροκεφάλι τυχαία εξ αιτίας μιας τρύπας, ανακάλυψαν μέσα στο ναό την εικόνα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Τόσο η είσοδος του ναού, όσο και ο τρούλος είχαν σκεπαστεί με βράχους λόγω κατολισθήσεων. Άλλοι σπηλαιώδης ναοί υπάρχουν στην ευρύτερη περιοχή, όπως της Αγίας Κυριακής, του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Ευτυχίου και Ευτυχιανού και της Παναγίας στα Μάταλα.

Εξήντα πέντε ορειβάτες μικροί και μεγάλοι του Ορειβατικού Μοιρών στις 29 Σεπτεμβρίου 2013 με αρχηγό τον Γιάννη Κωστάκη, κατηφορίσαμε στο μαγευτικό φαράγγι του Μαρτσάλου. Ύστερα από ένα προσκύνημα στην Μαρτσαλιανή Παναγιά συνεχίσαμε την πορεία στην κοίτη του φαραγγιού.

Χαρακτηριστικό του Μαρτσάλου αποτελεί η αποικία των ενδημικών φοινίκων του Θεόφραστου πατέρα της Βοτανικής (372-287 πχ), ο οποίος τους έχει καταγράψει και προσδίδουν μια ιδιαίτερη αφρικάνικη αίσθηση στο περιβάλλον. Η περιοχή έχει πλούσια βλάστηση, που αποτελείται από χαρουπιές, σκίνους, αγρουλίδες, ασπαλάθους, πικροδάφνες, αστιβίδες και φρύγανα.

Στα μέσα του φαραγγιού η περιοχή ονομάζεται «Περβόλι» με παλιά πετρόκτιστη δεξαμενή, γύρωθε οι μοναχοί καλλιεργούσαν τη γη για να ζήσουν. Πάνω από τη θέση Περβόλι βρίσκεται το σπιτάκι του Γαβιώτη, ο οποίος ήταν απόμαχος πειρατής. Τον εγκατέστησαν εκεί οι σύντροφοί του την περίοδο των πειρατικών επιδρομών. Του έφτιαξαν σπιτάκι με φούρνο και έφτιαχνε παξιμάδι για τους πειρατές. Ο φούρνος διατηρείται σε καλή κατάσταση, καθώς και το κοτέτσι που είχαν φτιάξει κάτω από το φούρνο. Ο Γαβιώτης όπως ξαφνικά φάνηκε στην περιοχή, έτσι και εξαφανίστηκε.

Στο μαγευτικό όρμο του Μαρτσάλου φτάσαμε μετά από μιας ώρας ευχάριστης πορείας. Είναι απομονωμένος με σχεδόν πάντα ήρεμα και πεντακάθαρα νερά. Η επικοινωνία γίνεται με τα πόδια ή με βάρκες από τους Καλούς Λιμένες. Αποτελεί ιδανικό μέρος για ξεγνοιασιά, ξεκούραση, μακριά από τον κόσμο ξαπλωμένοι κάτω από τα αλμυρίκια. Τα κινητά δεν ενοχλούν μιας και δεν υπάρχει σήμα.

Ο γραφικός όρμος του Μαρτσάλου αποτελούσε λιμάνι της Μινωικής εποχής, όπως μαρτυρούν οι αρχαιολογικές ανασκαφές που έφεραν στο φως ένα λιμενικό οικισμό που ήκμασε το 1800-1600 πχ.

Όλοι οι ορειβάτες απόλαυσαν τα πεντακάθαρα νερά της παραλίας, την ηρεμία της παρθένας φύσης και το γεύμα κάτω από τα αλμυρίκια.

Όλα τα προαναφερόμενα δείχνουν, ότι η παραπάνω περιοχή έχει πολλά ιερά μέρη με μεγάλη ιστορική και θρησκευτική αξία. Χαρακτηρίζω την περιοχή ως οι « Άγιοι τόποι» της ανατολικής Κρήτης.

 

Μάρτσαλο

Πολύχρωμα βότσαλα , της θάλασσας άκρη

εκεί που το κύμα , φιλεί τ΄ ακρογιάλι

Σεπτέμβρης ξεπνέει αλμύρα και δάκρυ

η αύρα τρατάρει , δροσούλα στα κάλλη .

Στον έρωτα πάλλονται φτερά νοτισμένα

κι η θάλασσα , πάλλεται στου ήλιου τη φέξη

αλμύρα και βράχος σφιχτά αγκαλιασμένα

στο μάτι η πρόκληση εικόνες να κλέψει .

Καθάρια τα χρώματα , λαμπρές αποχρώσεις

το φως καθρεφτίζεται κι αστέρια μυριάδες

ανάβουν και σβήνουν , τ΄ αέρι πτυχώσεις

σαν πλάθει με κύματα νερένιες αράδες .

Στης Κρήτης τα νότια του έρωτα κρύπτες

ζευγάρια του κόσμου σε ώρια λιμάνια

ημέρες με φως , μ΄ αστέρια οι νύχτες

ο Σώτος κι η Σόφη , ο Τony κι η Tania

σε ξύλο από φοίνικα που πλέει το κύμα

το S.O.S απ΄ το χώμα , το S.O.S του αέρα

χαράζουν με βότσαλο του κόσμου το σήμα

ταξίδι στα πέλαγα κι ακόμα πιο πέρα

Αποστόλης Π. Παυλίδης

 

Πηγές: Ιστοσελίδα της Ιεράς μονής Οδηγήτριας.

Νικολ. Τσικνάκης ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΟΔΗΓΗΤΡΙΑΣ 1998.

Κείμενο : Μανόλης Δακανάλης

Φωτογραφίες : Μανώλης Ντρετάκης , Γιώργος Σπυριδάκης

Φωτογραφίες