07.11.2009

ΕΞΟΡΜΗΣΕΙΣ - Στου Ταΰγετου τα μέρη

Στου Ταΰγετου τα μέρη

(67η Πανελλήνια Ορειβ ατική Συνάντηση)

Οι αμπελώνες της Κορίνθου, χαρούμενα (με αγωνία στη βλάστηση και στη φυλλωσιάς τους από τις ασυνήθιστες συνθήκες) γυαλίζουν τις ρόγες τους, καλλωπίζονται με το κέρινο χρώμα, για να προσφέρουν το σταφύλι τους πλήρες στους απαιτητικούς λάτρεις αγοραστές τους.

Η Ακροκόρινθος θρηνεί, μοιρολογάται κι οργίζεται γιατί κάποιοι της άναψαν φωτιές, κάποιοι άλλοι δεν μπόρεσαν να τις σβήσουν και κάποιοι τρίτοι υπόσχονται, ως συνήθως, πως δεν θα επιτρέψουν να της συμβεί άλλη φορά τέτοια συμφορά.

Ύστερα τα βουνά και τα λαγκάδια κατάφυτα με μακκία βλάστηση, προσφέρουν χόρταση εικόνων στα μάτια, μα και φόβο μην έρθει και η δική τους σειρά να προσφερθούν βορά στη φωτιά.

Τα λιγοστά χωριά, ανθρώπινες φωλιές μέσα στα δάση αδυνατούν να κρύψουν την εγκατάλειψή τους απ' τη σύγχρονη τάση των ανθρώπων να στριμώχνονται στις τροχαλίες των πόλεων. Σ' όλα χάσκουν στέγες, πολλές προς τον ουρανό και δεν μπορούν να κρύψουν την αναπηρία των θεμελίων τους και το γκρεμοτσάκισμα των τοιχών τους.

Στη Σπάρτη οι δρόμοι φαρδείς κατακυριευμένοι από τον σύγχρονο κατακτητή. Ο Ευρώτας στεγνός από τις ανοβρίες και τις εξαντλήσεις βουρκωμένος από το χάσιμο των περασμένων μεγαλείων και μπροστά ο ΤΑΫΓΕΤΟΣ ορθός κι ασερνικός να προσκαλεί στην κορφή του όσους θέλουν κι όσους μπορούν να πάρουν δύναμη απ' τα δυναμικά πεδία του.

Ο «όφις» δρόμος προς την Αναβρυτή, σταθερός για να κυλούν οι τροχοί απάνω του στ' ανέβασμα εποχούμενα μέχρις εκεί. Και μετά σ' ένα πλάι κατάφυτο από μαυρόπευκα κι έλατα βήμα - βήμα προς τ' απάνω μέχρι το καταφύγιο της Σπάρτης, κοντά στα 1550 μ. Απ' την άλλη μεριά, πιο νότια, άλλοι απ? τα Ανώγεια και τον Μαγγανιάρη, ανηφορικά κάτω απ' την προστασία της ηλιοκρατούσας φυλλωσιάς ανεβαίνουν στον κοινό τόπο, για την 67η Πανελλήνια Ορειβατική Συνάντηση.

Πεύκα και έλατα όμορφα (πάντα τα δέντρα είναι όμορφα) μέχρι το δασόριο. Που και που κάποιο από το βάρος των χρόνων, πεσμένο καταγής προσφέρει καρτερικά τα δανεικά στη γη και κει άλλα φυντάνια ζωηρά, παίρνουν ήλιο και σώμα γονικό και νερό τ' ουρανού κι ανέρχονται. Τα βλέπω και χαίρομαι. Δεντράκια μικρά, ορεξάτα να φτάσουν ψηλά, να ριζώσουν βαθιά, να δεχτούν πουλιά, να χαρίσουν ζωή όπου μπορούν και σ' όποιους θέλουν, δέντρα μεγάλα που μπόρεσαν να φτάσουν ψηλά, να ριζώσουν βαθιά, να ζήσουν στην πορεία του χρόνου. Και χαίρομαι. Μα σκέφτομαι πως μπορεί κάποιοι που θέλουν να τα κάνουν μαύρους κορμούς, κάρβουνο, στάχτη κι άλλοι που δεν θέλουν να μείνουν ζωντανά κι άλλοι, οι τρίτοι, αυτοί που εξουσιάζουν αυτούς τους τόπους πως είναι μόνο λόγια, λόγια πολλά και τότε λυπούμαι (21-7-2007 Ταΰγετος).

Τα μονοπάτια καλά σημαδεμένα, με σεβασμό στο βουνό χαραγμένα, οδηγούν μ'ασφάλεια στο καταφύγιο. Εκεί σ' ένα ξέφωτο διαμορφωμένο επί τούτου, κατασκηνώνουν ορειβάτες απ' τη Νότια Κρήτη -τη Μεσαρά- έως τον Έβρο. Σκηνές μικρές, όλων των χρωμάτων και των σχημάτων, στήνονται ακανόνιστα κι άτακτα, για να δένεται το σκηνικό με την ακαθόριστη ομορφιά της φύσης. Το καταφύγιο μικρό και λιτό δεν ενοχλεί το όμορφο περιβάλλον.

Οι διοργανωτές -ΕΟΣ Σπάρτης, ΕΟΣ Καλαμάτας- πληροφορούν, βοηθούν, συντονίζουν και κατευθύνουν το ορειβατικό πλήθος. Διανέμουν καταπληκτικό πληροφοριακό υλικό για τους Νομούς Λακωνίας και Μεσσηνίας, μνημονεύουν τον μεγάλο ποιητή του Ταϋγέτου, ετοιμάζουν ό,τι χρειάζεται μια εξαιρετική φιλοξενία.

Είναι φανερό πως κατάφεραν ν' αφυπνίσουν την εξουσία, να προσφερθεί για να επιτύχει ετούτη η εκδήλωση, για να αφήσει μηνύματα σ' όλους πως υπεύθυνοι για τον κάθε τόπο είναι εκείνοι οι οποίοι σαν σύνολο διάγουν την ζωή τους σ' αυτόν. Είναι φανερό πως προσπαθούν να επαναφέρουν στη μνήμη και στην πράξη πως ο χαρακτηρισμός «ιδιώτης» είναι ταπεινωτικός, σαν λέγεται για κάποιον που δεν ενδιαφέρεται για τα κοινά. Είναι φανερό πως προσπαθούν να περάσουν πως το «Λακεδαιμονίζειν εστί φιλοσοφείν» σ' όλες τις εκδηλώσεις και πως εκείνο που μετρά είναι η μελετημένη πράξη, που κατευθύνεται προς το καλό του συνόλου.

Μια ηχηρή μουσική και τραγούδια απ' όλους τους τόπους της Ελλάδας, από μεγαφωνικές συσκευές, αταίριαστη προς την ήσυχη νύχτα, ευτυχώς κράτησε λίγο. Κάποιοι θορυβώδεις -δυστυχώς νέοι- γρήγορα σιώπησαν και βουβοί υπνώτισαν στις σκηνές τους και το πρωί μια ανατολή του Ήλιου έδωσε το σύνθημα της πορείας προς την κορφή της Πυραμίδας ή του Προφήτη Ηλία.

Μονοπάτι ανηφορικό, μονοπατόστρωμα πέτρινο, κατεύθυνση γαγκλωτή - πότε στρέφει τη ματιά στο βοριά, πότε στο νοτιά, πότε στην ανατολή και όταν στην στρέφει προς την κορφή δίνει δύναμη στο κορμί λέγοντάς του ότι να! εκεί θα ανεβείς.

Άρωμα πλούσιο λούζει τα πνευμόνια απ' τα αρωματικά φυτά της μαδάρας κι αυτά ανοίγουν όσο μπορούν για να χορτάσουν αψηφώντας την ευθύνη των ποδιών που φορτωμένα όλο το κορμί πρέπει να τ' ανεβάσουν και να το κατεβάσουν σώο κι αβλαβές.

Ο Ήλιος φαίνεται πως νοιάστηκε με υπερβάλοντα ζήλο, για τ' ανέβασμά μας κι έγινε πιο ήλιος κι ο αέρας πιο καυτός κι η πέτρα πιο πυρωμένη κι ο ιδρώτας πιο αδύναμος να δροσίσει το κορμί, μα κι ο νους πιο πείσμων και σαν έφτασε στις «Πόρτες» τ' αέρι δρόσισε κι ήρθε ανάπαυση κι ύστερα δυο δρασκελιές και στην κορφή της Πυραμίδας. Φωλιές πέτρινες για τους λάτρεις της κορφής. Να ξυπνήσουν με την αυγή να δουν την σκιά του Ταΰγετου να πέφτει στον Μεσσηνιακό κόλπο και σιγά - σιγά να χάνεται, να μικραίνει, να παραχωρεί την δύναμή του στο φως. Εκεί στην κορφή κυριαρχεί η ματιά, για να ικανοποιηθεί η προσπάθεια χαμηλά στ' ανατολικά ο κάμπος της Λακωνίας ως πέρα στον Πάρνωνα, να εικονίζονται μπροστά μας και δυτικά ολόκληρη η Μεσσηνία να προσκαλεί έλα και στην Καλαμάτα, στην Καρδαμήλη, στην Αρεόπολη, στα Σπήλαια του Δυρού, έλα κατηφορίζοντας απ' τα φαράγγια του Βιρού ή της Αλαγονίας, έλα και με τ' αυτοκίνητο αν θέλεις, μα έλα να δεις κι εδώ κι άλλες ομορφιές κι άλλες εικόνες.

Πιο κάτω απ' την κορφή οι διοργανωτές στήνουν θέατρο, στήνουν εκκλησία υπαίθρια, υμνολογούν και κοινωνούν εις δόξαν της όμορφης φύσης. Εύχονται να μείνουν οι τόποι ζωντανοί κι όμορφοι, να χαρίζουν χαρά και συνέχεια στην πορεία. Αναφέρονται σ' όσους έδεσαν τη ζωή τους με το σύμβολο ΒΟΥΝΟ κι αφιερώνουν στίχους στον ποιητή του Ταΰγετου, στον Νικηφόρο Βρεττάκο.

Αειθαλές το δέντρο σου Ταΰγετε

με ρίζες ριζωμένες στου χρόνου τα στενά,

εκεί που ο Όμηρος λέξεις μεστές κερνά.

Με τον κορμό ευθυτενή ρυτιδωμένο

από σαμιές των βίαιων καιρών σημαδεμένο.

Με τα κλαριά ν' απλώνουν μακριά

με την ματιά στον Ήλιο η φυλλωσιά.

Με ποίηση απλή μοναδική

από το θρόισμα των φύλλων μουσική.

Μύρια πουλιά βρίσκουν δροσιά

κτίζουν φωλιές και κελαηδούν με αρχοντιά.

Φυντάνια αμέτρητα από τους σπόρους του ριζοβολούν

κι άλλα απ' άλλους τόπους προσκαλούν.

Εμείς από της Ίδης το βουνό,

εγκάρδιο του φέρνομε χαιρετισμό,

του Καζαντζάκη, του Κορνάρου με του Ξυλούρη τον παλμό.

Και τον κερνούν ένα κρασί όπως παλιά

νά 'ρχεται μέθη σαν το πίνει γουλιά - γουλιά.

Πέφτει η ματιά στα βόρεια, στο γυμνό βουνό. Εκεί πριν λίγα χρόνια παίχτηκε δράμα ονείρου εκστρατείας της ζωής προς τον θάνατο. Από ένα μετερίζι -ένα πέτρινο σπήλαιο- με θέα τον κάμπο της Σπάρτης και τον Πάρνωνα, οπλίστηκε η ζωή και γεμάτη ζωή αντιμετώπισε με γνώση τον θάνατο κι έμεινε εκεί με σήμα την πάλη.

Ύστερα η κάθοδος. Η κάθοδος προς την σκηνή.

Στον Μαγγανιάρη το νερό ολόδροσο προσφέρεται να σβήσει την λάβρα απ? την κόπωση και πιο κάτω στην Σπάρτη κάτω απ' τις ντροπαλές πορτοκαλιές το φαγητό διώχνει παντελώς την κούραση και προσφέρει δυνάμεις για την άλλη μέρα.

Την άλλη μέρα στον Μυστρά, στην πολιτεία που νεκρή πια προσφέρεται ως θέαμα της ματαιοδοξίας των ανθρώπων. Ντουβάρια χιλιάδων τόνων πέτρας, ενθύμιο θυσιών γενιών και γενιών, για να μπορούν να σκοτώνει ο εις τον άλλο. Ναοί μεγαλοπρεπείς, προσφορά σ' Αγίους, για να προστατεύουν τους μεν και να καταδιώκουν τους δε. Παλάτια φούρια, οχυρωμένα, για να μένουν οι άρχοντες αλώβητοι, τώρα ερειπωμένα αναπαλαιώνονται προς χάρη της μνήμης και της είσπραξης χρήματος. Αν δίνουν μαθήματα γνώσης και συνετισμού στους σημερινούς υπερόπτες κραταιούς της γης, είναι ένα ερώτημα που απαντιέται εύκολα πως όχι.

Στον δρόμο προς την Καλαμάτα, στην αρχή του θαυμαστού φαραγγιού, στ'αριστερά του δρόμου ο Καιάδας. Ο σκληρός τρόπος επιλογής του ανθρώπινου είδους. Οι στρατιώτες θα πρέπει νά 'ναι αρτιμελείς για να αποδίδει ο μέλανας ζωμός την δύναμη στο «ταν ή επί τας». Επικρατεί νηνεμία και ίσα π' ακούγεται ελαφρύ θρόϊσμα θρήνου, απομηνάρι του γόου απ? το γκρεμοτσάκισμα των θυμάτων της ιδέας της αρτιμέλειας.

Ψηλά - ψηλά οι κερασιές μ' ολοκόκκινα, ματωβαμμένα κεράσια. Στις άκρες του δρόμου λιοκαμένοι -οι λίγοι π' απέμειναν- σκαπανείς κάτοικοι, προσφέρουν τα προϊόντα τους, μέλι, κεράσια και βοτάνια. Προς την κατωφέρεια η νύμφη Αρτεμησία απ' τη μια μεριά της λαγκαδιάς και η νύμφη Αλαγονία απ' την άλλη που και που συναντώνται στις Πηγές και λούζονται, δροσίζονται κι ερωτεύονται με τους βοσκούς που κατηφορίζουν ως εκεί.

Κι απ' την Αλαγονία, εφοδιασμένοι με νερό κατηφορίζομε παίρνοντας το πέτρινο παλαιό εθνικό αλογόδρομο Σπάρτης - Καλαμάτας για το μοναστήρι της Βαλανιδιάς. Κατάφυτος ο τόπος, πυρακτώμενος ο αέρας, σπασμένη η πέτρα σε χαλίκια απ' τον καυτό ήλιο, οι σταγόνες του ιδρώτα γίνονται ροή και η πορεία συνεχίζεται μ' αγωνία, πότε θα φανεί το τέρμα. Χειροποίητος όλος ο δρόμος σ'όλο το μήκος των 15.000 μέτρων. Τα στηρίγματα από πελεκημένες μεγάλες πέτρες, τοποθετημένες καλλίτεχνα, κτίζουν ένα μακρύτατο όφι που στις συνθήκες του καύσωνα μπορεί τα δαγκώματά του ν' αποβούν θερμόπληκτα σ'όσους τον διαβαίνουν.

Ύστερα από πεντάωρη πορεία φάνηκε το μοναστήρι της Βαλανιδιάς. Έρμο - παντέρμο. Ούτε θυμίαμα, ούτε καντήλια. Μόνο στο πανηγύρι συναθροίζονται κάποιοι άνθρωποι για να φαν, να πιούν δοξολογώντας τους αγίους.

Φτάσαμε όλοι σώοι κι αβλαβείς. Οι ψυχωμένοι έτειναν «πόδια» βοήθειας προσφέροντας νερό σωτηρίας στους ανήμπορους. Η περιπέτεια είχε αίσιο τέλος και στην Καρδαμήλη η κρουσταλλένια θάλασσα, με θέλγητρα που μόνο αυτή γνωρίζει, έσβησε απ' όλους την περιπετειώδη πορεία κι άφησε μόνο σαν ανάμνηση την δυνατότητα του κατορθωτού της υπέρβασης των ορίων.

Η άλλη μέρα προσφέρθηκε στην ξενοιασιά της θάλασσας, στης αγκαλιάς της τη δροσιά, προσφέρθηκε για τη γνώση του σήμερα των ανθρώπων του τόπου, για τις συνθήκες του χθες. Φάνηκε πως σήμερα αντιγράφοντας, άλλοτε επιτυχώς και άλλοτε «τυφλοίς όμμασι» ανεπιτυχώς, το παρελθόν, κάποιοι επωφελούνται μ'έναν άλλο τρόπο την ιδιαιτερότητα του τόπου, την τέχνη της πέτρας, την ομορφιά του τοπίου. Φαίνεται η αγάπη πολλών ανθρώπων στο αιωνόβιο φυτό της ελιάς, που την χτενίζουν νά 'ναι όμορφη και δροσερή στην ανυδρία του καιρού. Φαίνεται πως οι άνθρωποι κατηφόρισαν απ' τις ψηλές πλαγιές του Ταΰγετου, αφήνοντας το παρελθόν μόνο του, προς τα παράλια, για να συμπορευτούν με τις τάσεις των καιρών, τον τουρισμό και τα συνεπακόλουθά του.

Η άλλη μέρα της επιστροφής. Η διαδρομή προς τα νότια. Χωριά πολλά παραλιακά με ζωή ανθρώπινη, άλλα ψηλά στα πλάγια με το μουντό χρώμα του παρελθόντος, χωριά μ' ονόματα που παραπέμπουν σε μια ιστορία αγώνων κι αγώνων και υπερβάσεων (Λεύκτρα, Θαλάμαι, Οίτυλον, κ.ά.) κι άλλα μ'ονομασίες προσφορά σ' αγίους στις έσχατες στιγμές, για την υπερνίκηση των βίαιων καιρών. Στην Αρεόπολη αρχίζουν να πυκνώνουν τα νεόδμητα πέτρινα και παρακάτω στα σπήλαια του Δυρού (Βλυχάδα και Αλεπότρυπα) χαίρουν για την προτίμηση των επισκεπτών. Η θάλασσα κάποτε θύμωσε φαίνεται, για κάποιους άγνωστους λόγους, φούσκωσε κι όρμησε μέσα στις στοές του σπηλαίου χώνοντάς το ως τα μισά, για να θαυμάζουν οι άνθρωποι τ' άλλα μισά σήμερα και για να τους υπενθυμίζει πως τίποτε μπορεί να μην είναι αύριο όπως το βλέπουν τώρα. Το τι εξαιρετικές ομορφιές έχει πλάσει το νερό σταλιά - σταλιά δεν μπορεί κανείς να περιγράψει στο χαρτί. Οι διάφορες ονομασίες που έχουν δώσει οι άνθρωποι είναι λιτές εμπρός στον πλούτο των εικόνων σ' ολόκληρη την επιτρεπτή διαδρομή.

Στην Αλεπότρυπα, ποιός ξέρει, πριν πόσες χιλιάδες χρόνια οι σπηλαιάνθρωποι έθαβαν τους νεκρούς, είχαν εργαστήρια, ζούσαν σε κοινωνίες. Αν ήταν κι ευτυχισμένοι ακόμη καλύτερα, γιατί στο λιγοστό φως της σπηλιάς στην κοινωνία τους υπήρχε πιο ισότητα μεταξύ των μελών του.

Διασχίζομε κάθετα τη Μάνη. Αφήνομε στις αναμνήσεις μας τη Μεσσηνιακή Μάνη. Για χαμηλά ως τ' ακρωτήρι Ταίναρο δεν υπάρχει χρόνος. Στο Γύθειο η κάψα στις συνθήκες καύσωνα.

Ο χρόνος παραμονής μας περιορισμένος.

Στο βιβλιοπωλείο τα βιβλία για τη Μάνη τουριστικά. Σε κάποια γωνιά τα ξακουστά Μοιρολόγια.

Μοιρολόγια που δένουν σφιχτά τη ζωή με το θάνατο έτσι που ούτε η ζωή ούτε ο θάνατος να μπορούν να απελευθερωθούν από τη σκέψη τ' ανθρώπου. Μοιρολόγια συνοδοιπόρα και της ζωής και του θανάτου.

Φεύγομε προς το τέλος. Στο ραδιόφωνο οι ειδήσεις. Παντού φωτιές που καίνε τους παγιδευτές του Ήλιου.

Παντού φωτιές που φέρνουν στα χείλη μοιρολόγια

κάποιας Μανιάτισσας

-μάνας, γυναίκας, αδελφής-

να θρηνεί για το χαμό του Κυπαρισσιού

της Τριανταφυλλιάς

του Έλατου

γιατί ήτανε, σιμά της ο χάρος,

και της τ' άρπαξε με παγανιά.

Κάποιας Μανιάτισσας που στο μοιρολόι της τραγουδεί

την Ελπίδα

πως αύριο πάλι θά 'ρθει βροχή σαν τα δάκρυά της

ξανά χορτάρι να φυτρώσει

ξανά ο τόπος να στολιστεί με λούλουδα

και να καρπίσει

αφήνοντας στη λήθη τους εφιάλτες εμπρηστές.

26-07-2007

Αποστόλης Παυλίδης

Φωτογραφίες : Ντρετάκης Μανώλης

ΕΟΣ Μοιρών

 

Φωτογραφίες